Theo (98) was de laatste ooggetuige van gevangen Sovjetsoldaten in Kamp Amersfoort

Remco Reiding is directeur van Stichting Sovjet Ereveld. Hij tekende het verhaal van Theo op in 2021. "Een bijzondere man en hij had een bijzonder verhaal te vertellen, dat van groot belang is", zegt Reiding. "We zijn heel blij dat hij zijn verhaal over de Sovjetsoldaten die hier begraven liggen met ons heeft willen delen."

Theo Bouman werkte tijdens de oorlog voor een Nederlandse aannemer. Hij moest de verlichting in het kamp regelen. Zo kwam hij in aanraking met de 101 Sovjetsoldaten die later zijn gefusilleerd.

"Er was ineens een nieuw transport, dat bleken Russen te zijn", zei Theo Bouman in het interview in 2021. Theo staat brood uit zijn lunchtrommel af. Stiekem, want de gevangenisbewaarders mochten dat niet zien.

De slechte staat waarin de gevangenen verkeerden, maakte diepte indruk. "Een paar weken later kom ik weer in het kamp en ik denk, verdorie wat is het stil. Achteraf bleek dus dat ze op een plek op de hei allemaal gefusilleerd waren", zegt Theo met tranen in zijn ogen.

"Als je ziet dat een man tachtig jaar na de oorlog nog in tranen is om wat hij toen heeft gezien, is het veel makkelijker om duidelijk te maken hoe erg het in die tijd is geweest", reageert Reiding.

"Dat soort verhalen zijn heel belangrijk voor ons. We proberen deze jongens, die amper een gezicht hebben gekregen, die geen naam hebben, proberen we toch onder de aandacht te houden", zegt Reiding wijzend naar de grafstenen. "We willen hun nagedachtenis levend houden. En het verhaal van Theo Bouman heeft daar enorm mee geholpen."

De 101 Sovjetsoldaten zijn nooit geïdentificeerd en liggen dus als onbekenden op de begraafplaats van het Sovjet Ereveld. Nu Theo Bouman is overleden en er steeds minder mensen zijn die de oorlog hebben meegemaakt; hoe worden de verhalen dan levend gehouden? "Helaas zijn er altijd nog weer nieuwe oorlogen, zoals nu tussen Rusland en Oekraïne. Oorlog blijft altijd actueel", zegt Reiding.

"De oorlog in Oekraïne zorgt voor nog een ander belang van deze plek. Namelijk om duidelijk te maken wat de Sovjet-Unie precies was, namelijk dat het geallieerden waren. Dat die soldaten met ons vochten tegen nazi-Duitsland", legt Reiding uit. "De Sovjet Unie bekent niet alleen Russisch, maar ook Armeens, Oesbeeks, Oekraïens en Georgisch. Het mag niet zo zijn, dat de soldaten die hier al tachtig jaar liggen, nu worden gezien als vertegenwoordigers van onze nieuwe vijand. Dat zijn ze niet. Deze jongens streden voor de goede zaak en zij mogen niet vergeten worden."

Er bestaan grote misverstanden, legt Reiding uit. "Sovjet wordt gezien als Russisch en Russisch is fout. Maar deze jongens waren al dood voordat de leiders van nu geboren werden. Dus je kunt ze niet verantwoordelijk maken. Juist deze grafstenen tonen aan wat het betekent voor gewone gezinnen als zulke grote gebeurtenissen plaatsvinden. Zij zijn daar de slachtoffers van. Hun families zaten zonder vader en zonder echtgenoot."

Het Sovjet Ereveld krijgt steeds meer bekendheid. Al meer dan 700 overleden soldaten zijn door mensen geadopteerd. "We hopen dat ook de laatste soldaten geadopteerd worden zodat iemand symbolisch aan ze denkt, voor ze zorgt en af en toe een bloemetje komt brengen."

Bekijk hier het hele interview met Theo Bouman.