‘Doen wat je goed doet’ aflevering 15: fotograaf Heleen van Tilburg

Ze is een geboren Brabantse, ook getogen. “In 1962 ben ik in Eindhoven geboren en er ook opgegroeid. Ik studeerde daarna in Utrecht en kwam zo in Amersfoort terecht. Mijn ouders waren van het motto ‘doen waar je goed in bent’. Ik hield al van jongs af aan van fotograferen en pianospelen. Daar was gelukkig alle ruimte voor. Mijn ouders hadden lange tijd geen fototoestel, mijn oom wel. Hij kwam ons een keer per jaar op de foto zetten. Als aandenken voor mijn ouders, voor later."

"Iedere zomervakantie zette hij het hele gezin op de foto. Dat vond ik magisch. Dat je daar de wereld mee vast kon leggen. Met het geld wat ik verdiende tijdens vakantiewerk op mijn 16e heb ik een eigen Oost-Duits toestel gekocht. Toen ging ik alles wat los en vast zat fotograferen. Een foto van een kathedraal hoefde ik niet, dan kocht ik wel een ansichtkaart. Ik legde liever een detail van de kerk of juist een roestig paaltje voor de kathedraal vast.”

Heleen maakte een tijdje terug een overgang naar het bewust fotograferen en ontwikkelen van een eigen stijl. “Een jaar of tien terug besefte ik: nu maak ik meer dan kiekjes. Ik heb jaren gewerkt als zelfstandig tekstschrijver voor en over de zorg. Maar ik stopte vanwege mijn slechte gezondheid. Ik kreeg een scootmobiel en kon ik weer naar buiten. Gewoon rondhangen in de frisse lucht en toen kwam het fotograferen weer terug. Ik heb les genomen bij Jos Ruijssenaars die op mijn pad kwam. Ik ontdekte hoe en welke van mijn foto’s het meest krachtig zijn en ben daar aan ‘verslaafd geraakt’.

De meeste van haar foto’s zijn opgeslagen, er is niet genoeg ruimte om alles te laten zien. "Ik heb veel foto's op mijn site staan, maar er is meer. Soms exposeer ik de mooiste. Het is zo leuk om nieuwe dingen te zien en te ontdekken. Ook het proberen van nieuwe mogelijkheden in nabewerking vind ik geweldig. Mijn foto’s schiet ik digitaal en ik gebruik Photoshop voor het aanpassen op de computer. Mijn foto’s zijn van zichzelf al heel kleurrijk. Het beeld is zoals ik ze aantref, maar ik zet de kleur weleens wat aan."

"Ik haal soms delen weg en manipuleer steeds meer. Het experimenteren is gegroeid. Ik probeer nu ook vaker het beeld iets minder scherp te maken. Blijft de foto dan nog boeien? Dat is dan een test. Meestal pas ik de verzadiging, helderheid en scherpte aan. Dat is altijd de basis en daar komen nabewerkingen bovenop en dan ga ik eens wat nieuws proberen. Iets vervormen bijvoorbeeld.”

Er zijn in het vak van fotografie zowel puristen als rekkelijken. De een vindt dat een foto de werkelijkheid moet laten zien, de ander vindt dat een fotograaf het beeld naar zijn hand kan zetten. Heleen heeft daar haar mening over: “Ik leg het zo uit: als er een feestje is, dan kleed je je ook weleens extra aan. Ik vind het mooi om met het bewerken de schoonheid naar voren te halen."

"Mijn onderwerpen zijn vaak dingen als een sticker op een lantaarnpaal, een stuk lood met een buts, bouwcontainers met krassen of verweerde affiches. Zaken waar mensen meestal gewoon aan voorbijlopen. Dat trekt mijn aandacht en dan denk ik: daar zit iets in. Iets wat verborgen is dat ik er graag uit wil halen. Iemand noemde dat archeologie bovengronds en dat wil ik dan met Photoshop naar boven halen.”

En wat zijn de beste plekjes om die ‘visuele opgravingen’ te doen? “Ik weet waar ik grote kans heb iets te vinden. In Amersfoort op de Isselt en het hoekje rondom woonwagenkamp De Birkt met veel autosloperijen. Rond 2001 op de Wagenwerkplaats, toen het terrein net open was voor het publiek, was het prachtig. Het leek net 'wild west' Amersfoort, net zoals de Prodentfabriek voordat het opgeknapt was. Maar ook ga ik graag naar de NDSM werf in Amsterdam."

"Of ik vind iets in huis, als er papier ligt waar de zon op schijnt of een pan met aangekoekte boontjes. Als ik er naar zoek dan vind ik het niet. Ik moet me laten verrassen. Ik heb niet altijd mijn fototoestel bij me, maar ik moet een beetje een leeg hoofd hebben. Zonder doel zie ik het meest, op pad met het idee: ik ga foto's maken.

“Ik vind mijzelf wel professioneel, maar ik hoef er niet van te leven. Ik pak alles grondig aan, met les nemen, feedback vragen aan andere fotografen en zaken onderling bespreken. Ik werk nog wel ergens naartoe. Zo ben ik nu bezig met het tonen van foto's en het zelf spelen van geïmproviseerde pianomuziek. Dat ga ik alleen, in alle vrijheid en mislukkingen onderzoeken. Michiel Buursen geeft mij les in het vrij pianospelen. De eerste les nam ik een foto mee en daar zijn we mee aan de slag gegaan, daar iets bij gespeeld. Ik voel dat de expressie bij muziek én beeld samen zich verdiept. Door de combinatie van uitingsvormen.”

Het is fijn als mensen naar mijn werk kijken en ze er in opgaan en genieten. Ik heb veel fysieke beperkingen. Ik zit in een rolstoel. Dan wordt vaak gedacht dat je niets meer kunt. Als er bij een expositie mensen komen met fysieke beperkingen, gaan ze vaak blijer weg dan dat ze kwamen. In De Zwaan wacht ik af wat mensen willen. De een wil in stilte kijken, anderen willen iets over een foto horen. Zo ontstaan mooie gesprekken. Men gaat associëren over de foto over wat het is geworden, niet wat het is geweest. Iedereen kijkt heel verschillend: zie zien de bodem in de oceaan tot iets in de lucht. Of van meanderende delta’s tot nijlpaarden en krokodillen.

Er is al veel in Amersfoort, er zijn veel open netwerken waar je makkelijk kan aansluiten. Ron Jagers pleit ervoor om voor financiële embedding te zorgen; dat kunstenaars van hun werk kunnen leven. Dat zou prachtig zijn. Iets anders is dat de plekken goed toegankelijk zijn voor mensen in een rolstoel. Bij KAdE is het al goed en bij Rietveld Paviljoen zijn ze er mee bezig. Verder hoop ik dat, zoals er een buurtbudget is voor sociale activiteiten in de wijk, er een kunstbudget komt. Waarbij kunstenaars een klein bedrag kunnen aanvragen en in ruil daarvoor kunst maken voor een sociale instelling in Amersfoort.