Vijf vragen over een raadgevend referendum: ‘Zorg voor een eenduidige vraagstelling’
22 augustus, 13:48 • 3 minuten leestijd
Amersfoort - Binnenkort beslist de Amersfoortse gemeenteraad of er voldoende geldige handtekeningen zijn voor een referendum over het nieuwe parkeerbeleid. In zes weken tijd moeten er door de initiatiefnemers 4873 nieuwe geldige handtekeningen zijn verzameld. Wanneer dat het geval is zal het referendum plaatsvinden op 22 november, gelijktijdig met de Tweede Kamerverkiezingen. Koen Dogterom werkt bij ProDemos: Het huis voor democratie en rechtstaat. Hij geeft antwoord op vijf vragen over een raadgevend referendum.
De laatste keer dat in Amersfoort een referendum werd gehouden was in 1995. Dat ging over uitbreiding van de koopzondagen. De opkomst was te laag en maakte dat het referendum ongeldig werd verklaard.
Wat is het grootste voordeel en wat is het grootste nadeel bij het houden van een raadgevend referendum?
Een groot voordeel van een raadgevend referendum is dat het de gemeenteraad de kans geeft om even goed op zichzelf te reflecteren. Het wordt duidelijk of de bevolking zit te wachten op de gemaakte plannen, in dit geval over het parkeerbeleid. En als dat niet het geval is dat ze nog twee keer extra nadenken of ze met de plannen verder willen gaan of niet. Het grootste voordeel is betrokkenheid van burgers bij politieke besluitvorming. Het grootste nadeel is dat er steeds meer desinformatie in omloop is. Je zag het ook bij het raadgevende referendum over Oekraïne in 2016, dat er heel veel maatschappelijke discussie bestond. Iedereen die zich mengt in het publieke debat heeft een verantwoordelijkheid om het debat zuiver te voeren. En dus geen nepnieuws te verspreiden. Anders kunnen burgers worden misleid.
De vraagstelling voor het referendum wordt bepaald door een aparte commissie. Hoe belangrijk is het formuleren van een juiste vraag?
Dat is een van de belangrijkste dingen bij een referendum. De vraag moet heel eenduidig worden geïnterpreteerd door burgers en kiezers. Er zijn ook een aantal voorwaarden en criteria opgesteld voor de vraagstelling. Zo moet de vraag gesloten zijn en mag deze niet negatief geladen zijn. Op die manier kunnen burgers bij voorbaat namelijk al een richting op worden gestuurd. De vraag moet neutraal zijn. Zorg voor een eenduidige helder geformuleerde vraag, waar achteraf geen misverstanden over kunnen bestaan en waar ook een eenduidig antwoord op komt. Een die niet voor interpretatie vatbaar is.
ProDemos is het ‘Huis voor democratie en rechtsstaat’. ProDemos legt uit wat de spelregels zijn van de democratie en de rechtsstaat en laat zien wat je zelf kunt doen om invloed uit te oefenen - in de gemeente, het waterschap, de provincie, het land en de Europese Unie.
Wie is verantwoordelijk voor het organiseren van een referendum?
Het is aan de gemeente om het referendum te faciliteren. Daar ligt de verantwoordelijkheid om het uit te voeren. De initiatiefnemer van het referendum hoeft daar inhoudelijk en praktisch niet aan mee te werken. Landelijk komt het organiseren voor rekening van de kiesraad, dat is voor een lokaal referendum volgens mij ook zo.
Hoe kun je als lokaal bestuur burgers motiveren om te stemmen voor een raadgevend referendum?
Als het een groot onderwerp is, maak het dan politiek. Organiseer discussieavonden in verschillende buurthuizen en wijken. Zorg dat alle standpunten helder zijn.
Het heeft nogal wat voeten in aarde om een (raadgevend) referendum te organiseren. Is dat het wel waard als de uitkomst slechts om een advies gaat en er geen bindende uitslag uit voortvloeit én er zelfs een risico is op een te lage opkomst voor een geldige uitslag?
Over het houden van referenda is al decennialang discussie. Je hebt voor en tegenstanders. Het is afhankelijk van ieders visie op democratie. Voorstanders van referenda zullen zeggen dat je pas iets kunt zeggen over het onderwerp wanneer je er zelf mee te maken hebt. In dit geval dus burgers die heel concreet met parkeren en het beleid te maken hebben. En tegenstanders van referenda denken dat het goed is om juist met meer afstand door deskundigen naar de kwestie te kijken. Ervaringen tegenover deskundigheid.
En dan is er natuurlijk nog de praktische kant. De stemlokalen, de stemhokjes en de vrijwilligers die nodig zijn om het referendum te houden. Je moet zorgen dat mensen goed geïnformeerd zijn. In dit geval wordt het gelijktijdig gedaan met de Tweede Kamerverkiezingen, dat scheelt al heel veel.
