De gemeenteraad wil minder geheimhouding in het stadhuis maar dat lukt nog niet

3 augustus, 10:17 • 3 minuten leestijd

Amersfoort - Veel politici zeggen het belangrijk te vinden dat de gemeentepolitiek open en transparant werkt. Toch zijn er in Amersfoort veel onderwerpen die onder geheimhouding worden besproken. Het wordt vaak gedaan om te voorkomen dat leveranciers of aannemers informatie over concurrenten in handen krijgen. Maar inwoners en journalisten lopen op die manier vast als ze inzicht willen krijgen in de inhoud van plannen, besluiten en beweegredenen van politici. 

Alle dossiers die onder geheimhouding worden besproken zijn terug te vinden in een geheimhoudingsregister. Dat bestaat in Amersfoort uit maar liefst 29 bladzijden, waarin 194 vermeldingen van geheime informatie zijn opgenomen. Dit betreft dus informatie die specifiek door de gemeenteraad geheim is verklaard. Er bestaat ongetwijfeld nog veel meer aan niet openbare informatie. Van de 194 officiële geheimen zijn er slechts 41 inmiddels gedeeltelijk of geheel openbaar gemaakt.

En dit zijn de vijf grootste geheime dossiers:

1. Stukken uit het dossier Vahstal, in totaal zo’n 35, waarvan er 14 nu openbaar zijn.

2. Informatie rond de westelijke ontsluiting, in totaal 27 waarvan er slechts één openbaar gemaakt is.

3. Allerlei informatie rond de ontwikkeling van Vathorst West en Noord. Hiervan staan er 17 stukken op de lijst die nog steeds geheim zijn. Het oudste stuk dateert van 19 september 2007 en het meest recente stuk is van 27 juni 2017.

4. Informatie rond het zwembad Amerena staat met zo’n 14 nog steeds geheime stukken nog steeds in de top vijf.

5. Vreemd genoeg staat ook de ontwikkeling van het Eemplein (gerealiseerd in 2012) met 13 nog steeds geheime stukken hoog genoteerd.

Het oudste nog steeds geheime stuk dateert uit februari 2006. Het gaat om een verslag van een rondetafelgesprek over de Stichting Museum Amersfoort. Er wordt geen grondslag voor de geheimhouding vermeld. Formeel moet er bij geheimhouding ook worden aangegeven op welke basis er geheimhouding nodig is. De gemeente verwijst meestal naar de gemeentewet en voert dan vooral economische belangen aan.

Nieuwe regels per 1 april 2023

Per 1 april van dit jaar zijn er nieuwe regels in werking getreden. Het college mag bijvoorbeeld geen geheime informatie meer delen met slechts enkele raadsleden. Geheimen delen met alleen de coalitieleden mag dus niet meer. De wet noemt dit een gelijke informatiepositie voor alle raadsleden.

In de wet is nu ook geregeld dat in mondelinge informatie tijdens een besloten commissievergadering valt onder de geheimhoudingsplicht. Daarmee lijkt ook het verschil tussen vertrouwelijke informatie en geheime informatie opgeheven. Dit blijft echter nog wel een grijs gebied, zodat het “lekken” van informatie nog wel zal blijven gebeuren.

Het is wel zo dat als een raadslid de geheimhouding schendt, de raad kan besluiten dat dit raadslid voor de duur van maximaal drie maanden geen geheime informatie meer ontvangt.

Iedere inwoner heeft het recht om een verzoek in te dienen om openbaarmaking van deze geheime stukken. Dat is geregeld in de Wet Open Overheid (WOO). Dat verzoek moet ook worden ingediend bij de gemeenteraad.

Amersfoort is niet uniek in het bijhouden van dit soort geheimhoudingsregisters. De gemeente Utrecht heeft zelfs een register van 85 pagina’s. In sommige gemeenten wordt naast het geheimhoudingsregister óók een register bijgehouden van opgeheven geheimen. De gemeente Nijmegen heeft bijvoorbeeld zo’n register, er zijn daar 47 geheimen opgeheven. Er is daar in maart 2021 een opschoningsactie geweest. Het oudste vrijgegeven document was van november 2002. In het register zit een keurig linkje naar de betreffende documenten.

De gemeenteraad kan ook zelf besluiten dat het tijd wordt om de geheimen openbaar te maken. Dat lijkt te gaan gebeuren. Op 6 september 2022 heeft de gemeenteraad een motie, op initiatief van Christian van Barneveld van de Partij van de Dieren, unaniem aangenomen onder de titel 'Minder geheimhouding, meer openheid'. Op dat moment kende het geheimhoudingsregister nog 168 geheime documenten, waarvan er op dat moment 36 openbaar waren gemaakt.

In de motie werd gevraagd van alle besluiten uit het verleden na te gaan of ze inmiddels (deels) openbaar gemaakt kunnen worden en de raad daarvan uiterlijk in het tweede kwartaal van 2023 op de hoogte te stellen.

Die termijn is inmiddels verstreken. Voor zover bekend is er nog géén uitvoering aan de motie gegeven. Sinds de ingediend motie zijn er bovendien veel meer geheimen bijgekomen en slechts enkele openbaar gemaakt. Desgevraagd geeft Christian van Barneveld aan dat hij direct na het reces zal informeren naar de stand van zaken.

Deskundigen, zoals hoogleraar Staats- en Bestuursrecht Wim Voermans van de Universiteit Leiden, vinden dat er in het algemeen te snel naar geheimhouding wordt gegrepen. Openbaarheid zou wat hen betreft de standaard moet zijn en geheimhouding de uitzondering.