Kamp Amersfoort bouwt replica van barak: ‘Jongeren moeten snappen wat hier in de oorlog is gebeurd’
Amersfoort - Nationaal Monument Kamp Amersfoort gaat een oorlogsbarak laten bouwen op de binnenplaats, als replica van de oorspronkelijke oorlogsbarakken. In de ruimte kunnen scholieren straks voorlichting krijgen over wat er zich op het terrein heeft afgespeeld. Volgens directeur Micha Bruinvels moet de geschiedenis van Kamp Amersfoort onderdeel worden van het collectieve geheugen, te beginnen bij de jonge doelgroep.
Bruinvels vindt de geschiedenis van Kamp Amersfoort “onnodig onderbelicht”. En daar moet verandering in komen, vindt hij. Hij is dan ook enorm blij met de donatie van 50.000 euro van het LATEI Fonds voor de replica. Het Amersfoortse fonds ondersteunt lokale initiatieven die een positieve impact hebben voor de omgeving, waaronder maatschappelijk relevant erfgoed. “Het is heel mooi dat een projectontwikkelaar investeert in het bouwen aan een collectief geheugen.”
Precies zoals het er ooit uitzag
“Het plan is om de replica precies te bouwen in de vorm zoals het hier ooit stond. Zodat je als bezoeker, zodra je door de poort loopt, meteen een barak ziet zoals destijds”, vertelt Bruinvels. Om deze geschiedenis onder de aandacht te brengen bij een jong publiek, is meer fysieke ruimte nodig; dat is er op dit moment nog niet voldoende. “Daarom hebben we een ruimte nodig om meer scholieren te kunnen ontvangen. Dit jaar zijn er al 6000 scholieren die het kamp hebben bezocht. We doen ons best om op een passende manier de geschiedenis te vertellen en er naderhand over in gesprek te gaan."
Hoe meer kinderen we daarmee bereiken, hoe groter het collectief geheugen wordt over Kamp Amersfoort volgens de directeur. “Jongeren moeten begrijpen wat er in de Tweede Wereldoorlog is gebeurd, dat er niet zo lang geleden een regime aan de macht was met alle gevolgen van dien. De impact van de Tweede Wereldoorlog op Nederland is gigantisch geweest. Het is heel erg van belang dat we begrijpen wat de gevolgen hiervan zijn: groepen die worden beperkt, vervolgd en uiteindelijk zelfs vermoord.”
Bruut regime
Wie aan de Tweede Wereldoorlog en de Holocaust in Nederland denkt, denkt al snel aan Kamp Westerbork. De geschiedenis van Kamp Amersfoort is lang niet bij iedereen bekend. Toch speelde het kamp een belangrijke rol tijdens de oorlog. Wegens de centrale ligging werden er veel verzetsmensen, en later andere gevangenen, gevangengezet. In het kamp was sprake van een mensonterend regime, van honger, mishandeling, dwangarbeid en executies. Nationaal Monument Kamp Amersfoort wil de herinnering aan het leed dat de gevangenen hier moesten doorstaan in de Tweede Wereldoorlog in stand houden.
“Het regime in Amersfoort was ook heel bruut in vergelijking met andere kampen in Nederland. In totaal zijn er hier 47.000 mensen gevangengezet. Van 1941 tot 1943 werden hier ‘ideologische tegenstanders’ van de nazi’s opgesloten, zoals politici, politiemannen, communisten, sociaaldemocraten, verzetsmensen, Jehova’s getuigen en homoseksuelen”, vertelt directeur Bruinvels. Naast deze groepen werden in het kamp ook gijzelaars vastgehouden, zogenaamde Todeskandidaten. Deze gevangenen konden worden gefusilleerd als wraak voor verzetsacties.
Hedendaagse dilemma's
Sinds 2004 is het kamp formeel een herinneringscentrum. In 2021 werd het verbouwd tot een ondergronds museum van 1100 vierkante meter vol met objecten, foto’s, documenten en wisselexposities die samen met de monumenten en zichtbare sporen samenhangen met het buitenterrein.
“Het verhaal dat we hier vertellen is heel heftig. Dat doen we uiteraard op een verantwoorde en educatieve manier. Doordat ze erover in gesprek gaan met klasgenoten, worden ze zich bewust van keuzes en dat deze nooit eenduidig zijn. Verschillende factoren kunnen invloed hebben. Ik denk dat het heel erg van belang is dat scholieren in hun eigen woorden kunnen zeggen wat hier gebeurd is, hoe ze daar tegenaan kijken en hoe ze daar nu mee omgaan”, zegt directeur Bruinvels.
Dat doet het museum bijvoorbeeld door het reflectieprogramma Goed of fout, waarin deelnemers hedendaagse dilemma’s voorgelegd krijgen die duidelijk maken dat niet alles zwart of wit is en dat iedereen elke dag keuzes kan maken middels je gedrag. Het programma bestaat enerzijds uit een groepstest en daarnaast individuele vraagstellingen in virtual reality.
Volgens Bruinvels is begrip opbrengen voor de situatie van de ander heel belangrijk, juist door de toenemende polarisatie. “Er zijn ook kinderen die uit Oekraïne of andere oorlogsgebieden komen, met een familie die gevlucht is vanwege politieke voorkeur of geloof. Die kijken heel anders aan tegen dit soort locaties. In de huidige tijd waarin er weer een oorlog is in Europa, waarvan we nooit hadden gedacht dat het opnieuw zou gebeuren, is het belang van een herdenkingsplek sterker dan ooit. Zodat de kennis over de Tweede Wereldoorlog niet wegvloeit”, aldus de museumdirecteur.
Dit jaar wordt nog begonnen aan de bouw van de replica. Volgend jaar moet de barak klaar zijn.
