Amersfoort is onvoldoende opgewassen tegen ondermijning

Het is de simpele, keiharde conclusie van een onderzoek van Pro Facto. Zij deden tussen september 2022 en februari 2023 onderzoek naar de problematiek in opdracht van de Amersfoortse Rekenkamer, die het beleid van de gemeente controleert. Pro Facto dook in documenten en sprak 25 betrokkenen, van de burgemeester en beleidsmedewerkers tot de politie.

En de resultaten van dat onderzoek zijn allesbehalve positief. De gemeente heeft onvoldoende zicht op wat er mis gaat in de stad. Denk daarbij aan zorgfraude, mensenhandel, witwassen en vooral de drugscriminaliteit. Dat laatste neemt steeds serieuzere vormen aan.

Maar waarom is de Keistad zo in trek bij criminelen? De centrale ligging, goede bereikbaarheid, vele bedrijventerreinen en een jonge bevolking: het zijn allemaal factoren die bijdragen aan de georganiseerde criminaliteit in de stad. Net als in veel andere steden neemt dit steeds grotere vormen aan. Volgens het rapport is dat alles een goede voedingsbodem voor georganiseerde criminaliteit. Vooral ondermijnende jeugdcriminaliteit, veelal druggerelateerd, is in Amersfoort een serieus probleem.

Steeds meer jongeren komen terecht in de criminaliteit. "Ze worden verleid door het snelle geld dat verdiend kan worden met drugshandel", valt in het rapport te lezen. Zij vormen een jonge aanwas voor de georganiseerde criminaliteit. Ook de autobranche, en dan vooral bedrijventerrein Isselt, is een risicogebied voor criminele activiteiten. "De anonimiteit en het gebrek aan sociale controle maken het een aantrekkelijk gebied." Niet alleen voor drugs, maar ook het witwassen van crimineel geld.

Hoe de stad dit op moet lossen? Daar ligt volgens het onderzoeksbureau de grootste uitdaging. Want Amersfoort heeft nauwelijks zicht op de problemen en ook niet de mankracht om ze aan te pakken. Politie, gemeente en andere instellingen zien een toename van drugshandel en daarbij behorende criminaliteit, maar hoe groot dat probleem precies is weet de gemeente niet. Daarom doet Amersfoort vooral aan symptoombestrijding, zoals voorlichting op scholen.

En dat terwijl de problemen de laatste jaren flink toenemen. Concrete uitingsvormen waren twee liquidaties en een opgerold drugslab, dat tot de grootste van Nederland behoorde.

Een van de belangrijkste conclusies is dat de gemeente niet genoeg capaciteit heeft om het probleem echt aan te pakken. Weinig medewerkers houden zich er mee bezig en die mensen hebben ook nog eens een veel uitgebreider takenpakket dan alleen ondermijning. "Een beleidsmedewerker, twee handhavingsjuristen, vier boa's en een sociaal rechercheur houden zich hier expliciet mee bezig", volgens het onderzoek. "Maar voor hen allemaal geldt dat het een klein onderdeel is van een breder takenpakket." Er worden volgens de Rekenkamer wel degelijk successen geboekt, maar de capaciteit om het probleem écht aan te pakken is er niet.

In vergelijking met andere (kleinere) gemeenten in de regio is het aantal mensen dat zich met het probleem bezighoudt zeer beperkt. Volgens één van de geïnterviewden voor het onderzoek is slechts 10 procent van wat er daadwerkelijk speelt in de stad bekend bij de gemeente. Dat wordt door een ander bevestigd. ‘Er is niemand die signalen kan beoordelen, verrijken en verbanden leggen.’

En precies daar ligt volgens het onderzoek één van de oplossingen: breidt de capaciteit uit. Als het aan de onderzoekers ligt komt er ook een concreter geformuleerd takenpakket en duidelijke plannen. Er moet op die manier meer zicht komen op wat er allemaal gebeurt in de stad.