Lokale tuinderijen brengen mensen dichter bij de natuur: "Mijn kinderen eten nu alles"

Ooit koos Fleur voor de opleiding commerciële economie. Zijn uiteindelijke baan als e-mailmarketeer vond hij maar saai en onbevredigend. En dus maakte hij van zijn moestuinhobby zijn werk. Het contact met mensen, de afwisseling en het vele buiten zijn - met de handen in de grond - geven hem het gevoel dat hij iets wezenlijks bijdraagt. Fleur is een van de pioniers die in de stad voedsel verbouwt.

Vanuit de overheid wordt al jaren ingezet op duurzame voedselproductie. Daarin is een korte keten belangrijk; minder schakels in de productieketen. Ook de gemeente Amersfoort heeft als doel om ondernemers te stimuleren in het opzetten van (stads)landbouwinitiatieven. In de Keistad zijn veel initiatieven te vinden - al dan niet gerealiseerd - waarbij er sprake is van die korte keten. De vraag is hoeveel Amersfoortse monden gevoed kunnen met het lokale groente- en fruitaanbod. En ook, hoe makkelijk het is om een initiatief in de stadslandbouw op te zetten als burger of ondernemer.

Zeven jaar geleden werd de Eemstadboerderij een begrip. De eerste eigenaren confisqueerden het - destijds braakliggende - stuk grond op een industrieterrein in Vathorst. "Ze begonnen gewoon, zonder toestemming te vragen. En de gemeente gedoogt het tot op de dag van vandaag. Totdat er een nieuwe bestemming komt voor deze grond. Dat is de afspraak”, aldus Fleur.

Het verbouwen van groenten op kleine schaal, zonder gebruik van bestrijdingsmiddelen - zoals Fleur dat doet - is een behoorlijke opgave. En ook zijn maandelijkse inkomsten zijn bescheiden. “Ik verdien minder dan het minimumloon. Gelukkig krijg ik op een andere manier waardering, zoals van de mensen die hier hun groenten komen halen".

Op een paar kilometer afstand zit Tuinderij Land in Zicht. Daar worden eveneens vijftig soorten groenten geteeld. Eigenaar Yuri Cohen wil met zijn onderneming vooral impact maken. Door mensen in contact te brengen met de natuur. En door de grond te verduurzamen en ook door het verminder van voedselkilometers. "In het kort samengevat: ik wil een gezonde gemeenschap creëren", vertelt Cohen.

Hij krijgt kippenvel als hij begint over de reacties die hij van zijn klanten krijgt. "Hun kinderen zijn meer groenten gaan eten door onze tuinderij. En ik zie het ook bij mijn eigen kinderen. Die eten nu echt alles; van spinazie tot pastinaak. Soms plukken ze gewoon boontjes van het land die ze rauw opeten."

In samenwerking met andere partijen heeft Cohen een nieuwe tuin van een hectare op kunnen zetten. Van de gemeente kreeg hij daarvoor een subsidie van 50 duizend euro en de overige 75 duizend euro werd geïnvesteerd door bedrijven, organisaties en crowdfunding, maar vooral door hemzelf. De komende tien jaar mag hij de grond pachten. "Zonder de gemeente had ik dit niet kunnen doen. Toch heb ik ook de wens dat het makkelijker wordt om een initiatief als dit te starten. De eerste drie jaar is het volop investeren. Pas daarna wordt het winstgevend. Het is daarmee überhaupt al een hoge drempel."

Ook zou de ondernemer graag zien dat de tien pachtjaren makkelijker verlengd kunnen worden, of dat het pachten van de grond zelfs voor onbepaalde tijd wordt gemaakt. "Ik steek enorm veel energie in dit project. Net als vele anderen bij soortgelijke projecten. Ik zou het heel fijn vinden als de waarde voor de gemeenschap op die manier erkend wordt en het daarmee duurzame ondernemingen worden in plaats van tijdelijke. Er staat niet voor niets in het coalitieakkoord van Amersfoort dat er meer aandacht moet komen voor stadslandbouw."

Een lokaal initiatief dat is ontstaan om de voedselbank van extra groenten te voorzien is Tuinen van de Verbinding, in Rustenburg. Jelle van der Meer is daar vrijwel vanaf het begin bij betrokken als tuinman en als voorzitter van het bestuur. Na zijn pensionering wilde Van der Meer zich op een andere manier inzetten voor de maatschappij. Dat doet hij nu door iedere ochtend volop met zijn handen in de tuin bezig te zijn.

De tuin levert naar schatting zo’n duizend kilo groenten per jaar op. De opbrengst wordt volledig geschonken aan twee voedselbanken in Amersfoort. "Er is daar vaak een tekort aan verse groenten, dus alle beetjes helpen”, legt Van der Meer uit.

Rinke van 't Holt is eigenaar van restaurant en winkel Het Lokaal in Amersfoort. Een van de vier grote aanbieders in de stad van lokaal en biologische groente en fruit. Van de maand mei tot en met november is honderd procent van de groente in zijn zaak afkomstig van lokale boeren.

Zijn leveranciers zitten niet in Amersfoort zelf, maar wel in de buurgemeenten zoals Soest en Bunschoten en Barneveld. Dat heeft te maken met het volume dat kleine tuinderijen, zoals die in Vathorst niet kunnen leveren. “Wij komen daar de week niet mee rond, en we willen wel een bepaalde zekerheid hebben. Niet alleen in de hoeveelheid groenten, maar ook in de variatie.”

Daar zit volgens hem meteen een moeilijkheid. "Veel lokale kleinschalige tuinderijen verbouwen dezelfde soorten gewassen. Wij stimuleren tuinders om in te zetten op een ander soort groenten, zodat het voor ons interessanter wordt om van hen af te nemen.”

In het restaurant van Het Lokaal gaan enorme hoeveelheden groenten om; alle gerechten die er worden geserveerd zijn veganistisch. Dat is meteen ook een van de dingen die van 't Holt belangrijk vindt. Om mensen te inspireren met een menu dat volledig plantaardig is. En dat het zo smaakvol is dat je vlees niet mist. “Ook dat draagt uiteindelijk bij aan een duurzamere wereld.”

Van 't Holt legt uit dat er veel kapitaal wordt gestoken vanuit de overheid in de ontwikkeling van lokale voedselvoorzieningen, maar dat er veel van het geld gaat zitten in het maken van beleidsrapporten. "Het echte doen en daadwerkelijke ondernemen blijft daarmee helaas nog uit.”

Naast Het Lokaal voorziet ook De Nieuwe Graanschuur, Nieuw Mos en Het Voedselkollectief in lokale groenten. Alles bij elkaar opgeteld is het deel van de Amersfoorters dat daarmee gevoed kan worden tot op heden nog marginaal -nog los van de hoge groente- en fruitprijzen die niet door iedereen betaald kunnen worden. Gelukkig wordt er op veel andere manieren waarde ontleend aan de groene initiatieven die de stad rijk is.

Zo dragen lokale tuinders en telers van groenten en fruit bij aan contact tussen mens en natuur, zorgen ze voor meer bewustwording over duurzaamheid en dienen ze ter inspiratie voor een gezondere toekomst. Van 't Holt vestigt zijn hoop op de nieuwe generatie tuinders. "Het zou mooi zijn als zij de weg verder inslaan met nog meer oog voor efficiëntere transport, goede logistiek, en natuurlijk een divers aanbod van producten."

Een landelijke beweging die op lokaal niveau wordt opgezet is Herenboeren Nederland. De organisatie ondersteunt burgers om zelfstandig te kunnen boeren, met behulp van professionele boeren en tuinders. De landelijke ambitie is om in de toekomst op 700.000 hectare alle Nederlanders van vers en dichtbij voedsel kunnen voorzien.

Ergens in de komende jaren wordt Amersfoort - naar alle waarschijnlijkheid - ook een van de vele steden waar Herenboeren actief is. De komende tijd wordt door een groep Amersfoorters er gezocht naar een geschikte plek om de boerderij op te zetten. Op 5 juni aanstaande is er een informatiebijeenkomst voor geïnteresseerden die willen participeren in het Amersfoortse burgerinitiatief.