Vahstal-onderzoek: onder de pet of met de billen bloot?

© RTV Utrecht
Amersfoort - De raadsfracties van Amersfoort bespreken vanavond opnieuw de afhandeling van de miljoenenclaim van projectontwikkelaar Vahstal. Na jarenlang procederen is het bindend advies vastgesteld. De gemeente moet een schadevergoeding van een kleine zes miljoen euro betalen. Dat is ongeveer het bedrag waar Amersfoort rekening mee had gehouden, maar aanmerkelijk minder dan Vahstal tot nu toe claimde.
De bespreking van de raadscommissie zal waarschijnlijk - net als bij vorige vergaderingen over dit onderwerp - onder oplegging van ‘geheimhouding’ worden afgehandeld. De bespreking wordt bijgewoond door advocaten van het college van burgemeester en wethouders en door advocaten van de gemeenteraad. Beide gemeentelijke bestuursorganen hebben elk hun eigen juridische verantwoordelijkheden en bevoegdheden. Ze kunnen daardoor bij de afhandeling van deze kwestie tegenover elkaar komen te staan.
De hoogte van de schadeclaim zal niet het grootste probleem zijn want daar heeft de gemeente de afgelopen jaren een forse spaarpot voor aangelegd. Bovendien heeft de gemeenteraad al duidelijk gemaakt dat ze niet verder wil procederen, maar de kwestie nu eindelijk eens wil afronden. Het is nu de vraag of Vahstal gaat doorprocederen. Hij heeft tot nu toe niet publiekelijk op de uitspraak gereageerd.

Tegenvaller

Overigens moet er rekening mee worden gehouden dat de uiteindelijke tegenvaller voor Amersfoort aanmerkelijk hoger kan uitvallen. Bij het opmaken van de eindafrekeningen zullen namelijk ook de advies- en advocatenkosten opgeteld moeten worden. En aangezien er meer dan dertig jaar is geprocedeerd, zal ook dat miljoenen hebben gekost.
Grote vraag binnen het stadsbestuur is de al jaren sluimerende vraag hóe en onder wiens leiding de hele Vahstal-affaire onderzocht zal moeten worden. De gemeentewet schrijft voor dat het uiteindelijk de gemeenteraad is die het werk van het college moet controleren. Die vraag is door enkele oppositiepartijen al eerder beantwoord: er moet een raadsenquête komen. Dat is een parlementaire enquête op gemeentelijk lokaal niveau. Daarbij moeten niet alleen lokale (oud-)politici verantwoording afleggen over hun doen-en-laten maar gaat het ook over hoe dit soort affaires voortaan voorkomen kunnen worden.
De vijf Amersfoortse coalitiefracties D66, GroenLinks, CDA, Partij voor de Dieren en ChristenUnie hebben vorige week opnieuw een motie van Amersfoort 2014 over zo’n raadsenquête afgewezen. Die afwijzing wordt tot nu toe gesteund door VVD en PvdA, oppositiefracties die de afgelopen jaren ook in het college van burgemeester en wethouders hebben gezeten en medeverantwoordelijk kunnen worden gehouden voor het ontstaan van de miljoenenschade.

Nieuwe bestuurscultuur

Die zeven fracties vonden het begin dit jaar ‘te vroeg’ om een besluit over een raadsenquête te nemen omdat het eindbedrag (en daarmee de uiteindelijke uitkomst) nog niet bekend was. Nu dat bedrag wel bekend is, werd het enquête-voorstel afgelopen week opnieuw ingediend, maar nog steeds ontwijken die zeven fracties de onderzoeksvraag. Ze zeggen dat zij de kwestie nog moeten ‘bestuderen’, of dat ze het ‘nog niet weten’.
Binnen de Amersfoortse coalitie zijn er sommigen die pleiten voor ‘openheid en nieuwe bestuurscultuur’ maar hebben anderen bedenkingen tegen elke vorm van openbaar onderzoek. De twijfelaars vrezen dat zo’n raadsonderzoek weleens ‘nieuw bewijsmateriaal' voor een veel grotere schadeclaim kan opleveren, waarna Vahstal opnieuw tegen de gemeente zou kunnen gaan procederen.

Onderzoek

Daarom wordt binnen de huidige coalitie gedacht aan een ‘dossieronderzoek' door een gespecialiseerd accountantsbureau, in opdracht en onder regie en toezicht van het college van burgemeester en wethouders. Twee maanden geleden opperde wethouder Willem-Jan Stegeman (D66) die mogelijkheid al toen hij namens de coalitie een raadsenquête afwees maar wel sprak over ‘een onderzoek'.
Hoewel de coalitiefracties dan kunnen zeggen dat het onderzoek ‘door onafhankelijke deskundige buitenstaanders’ wordt gedaan, houdt dat de mogelijkheid open van ‘onder de pet houden’. Natuurlijk valt dan binnen de kortste keren het woord ‘doofpot’.
Bovendien hebben eerdere kwesties (onder meer de bonnetjesaffaire van de voormalig Rotterdamse burgemeester Peper en het bankieren + beleggen van de provincie Zuid-Holland) aangetoond dat in zulke onderzoeken er sprake kan zijn van beïnvloeding door opdrachtgevers. Niet voor niets geldt in overheidsland het veelgehoorde gezegde ‘wie betaalt, die bepaalt…’.
Heb je een tip of opmerking? Stuur ons je nieuws via nieuws@nieuwsplein33.nl.