Amersfoort kan geschiedenis schrijven door Jericho te behouden
31 maart, 10:33 • 5 minuten leestijd
Amersfoort - Jericho en Jeruzalem, twee buurtjes in de Amersfoortse wijk De Koppel. Ze lijken onlosmakelijk verbonden met elkaar. Sinds bekend is dat voor Jericho de sloophamer dreigt, wordt er ook volop gesproken over de unieke bouwstijl van beide buurtjes. Jeruzalem heeft een beschermde status, maar Jericho niet. Daarom wordt er nu een ultieme poging gedaan om ook dit woonwijkje op de lijst van beschermde stadsgezichten te krijgen.
De gevelplaten van de woningen in het deel dat Jeruzalem heet, weerspiegelen meteen ook een tijdsbeeld. Ze zijn gemaakt van gewassen beton dat kort na de oorlog populair werd. Alle kozijnen en ramen zijn even breed en de daken zijn voorzien van golfplaten. Op het eerste oog zijn de blokken huizen geen typisch toonbeeld van esthetiek maar wel uniek in z'n soort.
Jericho en Jeruzalem. Wie de Bijbel erop naslaat zal zich verbazen over het aantal parallellen dat te trekken is. Jeruzalem als uitverkoren stad en Jericho de stad waar een vloek op heerst. Het buurtje Jeruzalem heeft haar naam te danken aan de - destijds - spierwitte uitstraling. Inmiddels zijn de woningen door erosie verkleurd, al hebben ze recent een opknapbeurt gekregen als investering in de toekomst. De buurt zou worden gesloopt, maar door dat plan ging jaren geleden een streep.
Sjoerd Hekking zet zich in voor het behoud van industrieel erfgoed en vertelt al lopend door de buurt waarom het zo belangrijk is dat naast Jeruzalem ook Jericho behouden blijft. "Destijds waren dit noodwoningen die voor een periode van 25 jaar zouden blijven staan. Inmiddels heeft het zich ontwikkeld tot een uniek gebied. Het is een prachtig voorbeeld van wederopbouw. En het ligt ook nog eens heel mooi geïsoleerd binnen het gebied van De Koppel."
Uit documenten maakt Hekking op dat op de plek waar Jericho nu ligt in de nabije toekomst mogelijk voor een deel hoogbouw komt te staan. Zo kan het aantal woonplekken verviervoudigd worden. "Als er daadwerkelijk nieuwbouw komt zullen hier woningen komen te staan die minstens een miljoen gaan opleveren. De plek is uniek, mede door de ligging aan rivier de Eem."
Ook de grond van het vroegere Bijbelse Jericho was waardevol. Het was vruchtbare grond. Er lagen waterbronnen in en om Jericho. Wederom is hiermee de vergelijking te maken met het huidige Jericho dat wordt omsloten door De Eem, Het Valleikanaal en het Moerasgebied Hooglandsedijk. Die laatste is beschermd, vanwege de unieke vegetatie die er te vinden is.
Enthousiast vervolgt Hekking zijn verhaal. Hij snelt naar een bruin slootje. "Dit onooglijke water is de oude Eem. Er liggen hier verschillende artesische bronnen (een bron waaruit het water 'spontaan' naar boven komt). Dat komt doordat we hier aan de voet van de Utrechtse Heuvelrug zitten. Al het water stroomt hier als het ware naartoe." Het water is onderdeel van de Grebbelinie. Een rijksmonument waar de gemeente niet aan mag komen. De functie ervan is om delen land onder water te zetten of juist droog te leggen.
Al is Jericho in dezelfde periode gebouwd als Jeruzalem, het doet anders aan. In plaats van betonnen blokken en golfplaten zijn de woningen in Jericho gemaakt van traditionele bakstenen en dakpannen. Dat heeft te maken met de vroegere begroting. De stadsarchitect wilde net als in Jeruzalem prefab-woningen inzetten, maar de kosten hiervoor vielen te hoog uit.
De architect besloot het op een goedkopere manier aan te pakken, met bakstenen. “Wanneer je inzoomt op de muren zie je er geregeld zwarte bakstenen tussen zitten. Deze lagen te lang in het vuur”, legt Hekking uit. “Toch zijn ze gebruikt. Ze tekenen de tijd van de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog waar zo zuinig mogelijk met materialen werd omgegaan.”
Sjoerd Hekking is bestuurslid van Siesta (Stichting Industrieel Erfgoed in de STad Amersfoort), een organisatie die zich inzet voor het behoud van industrieel erfgoed. Afgelopen jaar diende hij bij de gemeente een verzoek in om ook Jericho tot beschermd stadgezicht te maken, maar dit verzoek werd afgewezen. Een gemeentelijke commissie oordeelde dat de architectuur in Jericho niet zeldzaam is voor Amersfoort. Sjoerd Hekking hoopt de gemeente nu alsnog te overtuigen dat de buurtjes niet los van elkaar gezien kunnen worden door juist de samenhang van de twee te benadrukken.
Twee jaar geleden maakte woningcorporatie De Alliantie bekend dat de woningen in Jericho gesloopt moeten worden omdat ze niet meer voldoen aan de eisen van deze tijd en verduurzaming van de huizen niet mogelijk is.
De vele rozenstruiken en bloesembomen vallen op als je door de straten van Jericho loopt. Het lentegevoel levert een wrange tegenstelling op met de herfstsfeer waar veel bewoners momenteel in leven, door het gebrek aan duidelijkheid over hun toekomst. Hekking blijft even stilstaan voor een pand op de hoek van een straat waar vechtkunsten worden beoefend. "Hier zat vroeger een kruidenierszaak. Dat maakt Jericho nog extra speciaal. De wijk kreeg een kruidenier en een groentezaak. Dat was echt uniek in die tijd". Beide panden zijn intact gebleven en hebben een nieuwe functie gekregen.
Dat Jericho op dure grond is gebouwd staat buiten kijf, maar de vraag is of dat alles is wat van waarde is. Hekking vindt van niet. “Dit is unieke bouw op een unieke plek. De mensen wonen hier heel prettig; er is nauwelijks verloop. Als de buurt eenmaal weg is dan is het weg. Je krijgt het dan nooit meer terug.” Dat er meer woningen moeten komen in deze tijd is volgens Hekking evident. “Maar waarom per se op deze plek?”, vraagt hij zich hardop af.
De vroegere inrichting van de Stadsring is volgens Hekking een treffend voorbeeld van verloren architectuur die nooit meer in dezelfde staat terugkomt. “Daar hebben we nu heel veel spijt van. Het is nu een drukke autoweg, maar vroeger was het een prachtig stuk groen, met water en een sociëteit. Ik moet het helaas alleen met de foto's doen, maar het schijnt echt prachtig te zijn geweest. Het schrijnende aan dit verhaal is dat er nu weer plannen liggen om het terug te brengen in de oude staat en weer autoluw te maken.”
'Wonen is een recht'
Als de wijk daadwerkelijk op de schop gaat, mogen alle bewoners terugkeren naar een nieuwe woning op dezelfde plek. Hekking plaatst daar een kanttekening bij. "Wonen is een recht. Veel mensen kijken nu uit op de Eem. Maar ik vermoed dat wanneer ze terugkomen ze niet meer aan de Eem wonen. De sociale huurwoningen komen altijd op de minst aantrekkelijke positie terecht. Waarschijnlijk kijken de huidige bewoners straks allemaal uit op de Kwekersweg." Voor veel bewoners zullen de huurprijzen ook flink stijgen.
In de Bijbel lezen we dat het oude Jericho in zeven dagen afgebroken werd. De bewoners van het huidige Jericho moeten nog zeven jaar wachten tot hun buurt zo goed als zeker wordt afgebroken en nog langer voordat het weer is opgebouwd.
